UZAKTAN ÇALIŞMADA İŞ KAZASI

Tüm dünyayı ortaya çıktığı günden bu yana etkisi altına alan koronavirüs salgını, sağlık alanında olduğu kadar ekonomi alanında da etkilerini hissettirmektedir. Salgının istihdam üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılabilmesi için esnek çalışma yöntemlerinden biri olan uzaktan çalışma uygulamalarının, uzaktan çalışmaya imkân veren işlerde ve beyaz yakalı çalışanlar için hızla yaygınlaştığı görülmektedir. Uzaktan çalışma ilk olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nda (“İş Kanunu”) 2016 yılında yapılan değişikliklerle yasal dayanak bulmuştur. İş Kanunu’nun 14. Maddesi’nin 4.Fıkrasında uzaktan çalışma “İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” şeklinde tanımlanmaktadır. Kanunda tanımlandığı üzere iş görme ediminin işçinin fiziksel olarak iş yerine gelmeden evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesinin mümkün olmaktadır. İş Kanunu’nun 14. Maddesinde bahsedilen iş organizasyonu kavramı yine aynı kanunun 2. Maddesi’nin 3. Fıkrasında “İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.” şeklinde açıklanmaktadır. Bu noktada uzaktan çalışma sırasında evde yaşanan kazaların iş kazası olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sorunu karşımıza çıkmaktadır. İş Kanunu’nun 8. Maddesi’nde İş sözleşmesinin, bir tarafın(işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafında (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme olarak tanımladığı, hizmet akdinin unsurlarında iş, ücret, bağımlılık ve zaman unsurlarının bulunduğundan ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 393. Maddesi ise hizmet sözleşmesinin, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme olarak değerlendirildiği, kişinin, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman içinde görmesi ve bu işin de işveren tarafından kabul edilmesi halinde hizmet sözleşmesinin kurulmuş sayıldığından bahsetmektedir. Bu maddeler dikkate alındığında uzaktan çalışma halinde de işçi ile işveren arasında hizmet akdi unsurları oluştuğu takdirde işlerin yürütüldüğü evin de işyerinin bölüm ve eklentisi olarak değerlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir.

İş Kazası Nedir?

İş kazası, kişinin çalışma hayatında 5510 sayılı Kanunda sayılan hallerden birinde meydana gelen ve sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren olaydır.

5510 sayılı Kanunda sayılan iş kazası halleri ise şunlardır:

1.Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

2.İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle

3.Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

4.Hizmet akdi ile çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

5.Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

6.Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelen olaylardır.[1]

Uzaktan Çalışma Halinde İş Kazası

Bu açıklamalara göre iş yerinde gerçekleşen tüm kazalar iş kazası niteliğinde olmakla birlikte iş yeri dışında gerçekleşen kazalar ise ancak işin yürütülmesi nedeniyle meydana gelmişse iş kazası olarak değerlendirilmektedir. Bu durumda iş yeri dışında gerçekleşen kazaların iş kazası olup olmadığının tespitinde önemli olan, kazanın, “işveren tarafından yürütülen iş dolayısıyla” meydana gelmiş olmasıdır. İşle ilgili olmayan ve illiyet bağını kesen sebeplerin olması halinde gerçekleşen kazanın iş kazası olduğu söylenmemektedir. Uzaktan çalışma durumunda gerçekleşen kazalarda kaza ile iş arasındaki illiyet bağının kesin hatlarla belirlenebilmesi mümkün değil ve ispatı da bir o kadar zordur. İşçinin yaşadığı kaza ile iş arasında doğrudan illiyet bağı kurulabiliyorsa, örneğin, uzaktan çalışan bir işçi evden çalıştığı esnada kendisine işveren tarafından verilen bilgisayar ve benzeri bir ekipmanın arızalı olması nedeniyle evinde yangın çıkması, elektrik akımına kapılması ve bunun sonucunda zarar görmesi halinde, işveren bu durumlardan sorumlu tutulmaktadır.[2] Bu gibi durumlar iş kazası olmaktadır. Fakat uzaktan çalışan işçi kendisinden beklenen işle bir bağlantısı olmayan herhangi bir eylem sebebiyle zarar görürse işveren bundan sorumlu tutulamamaktadır. Buna örnek vermek gerekirse, çalışanın evde temizlik yaparken düşüp yaralanması, eline sıcak su dökülmesi ya da camdan aşağı bakarken zemine düşmesi halleri iş kazası olarak değerlendirilmemektedir. Bu durumlarında iş kazası olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünenler ise bu düşüncelerini, çalışan bu olayları iş yerinde yaşasaydı iş kazası olarak değerlendirileceği için eşit işlem ilkesi gereği evde çalışan işçinin de başına aynı olay gelmesi halinde iş kazası sayılması gerektiğine dayandırmaktadırlar. Diğer bir durum ise çalışanın işini yaparken yaşayabileceği, bilgisayar başında çalışan işçinin sandalyeden düşüp yaralanması, üzerine çay dökmesi gibi kazalarda işverenin sorumlu tutulup tutulamayacağında dair bir düzenleme olmamakla birlikte böyle bir kaza iş kazası olarak sayılabilmektedir.

[1]http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/emekli/is_kazasi_ve_meslek_hastaligi/is_kazasi [2]https://www.mondaq.com/turkey/employment-and-workforce-wellbeing/1025930/uzaktan-ali350mada-304350-kazasi

Av. Emre DÖNMEZ & Stj. Av. Hilal GÖKTAŞ