SPOR KULÜPLERİ ve SPOR FEDERASYONLARI KANUNU

Ülkemizde spor kulüplerine ilişkin yeni bir kanun düzenlenmesi uzun yıllardır gündemdeydi. Çalışmaların sonucu olarak Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu (“Kanun”) 22 Nisan 2022 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş ve 26 Nisan 2022 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Kanun temel olarak spor kulüplerinin hukuki niteliğinde önemli bir değişim öngörmektedir. Bununla birlikte spor kulüplerinin bütçelerine, kulüplere katılma şartlarına, spor kulübü yöneticiliğine ilişkin de pek çok değişim içermektedir.

KANUN'UN GENEL AMACI

Kanun'un amacı Amaç ve Kapsam başlıklı 1. maddede düzenlenmiştir. İlgili maddenin ilk fıkrasında kanunun amacı spor kulüpleri, spor anonim şirketleri ve spor federasyonlarının kuruluşu, organları, üst kuruluş oluşturmaları, gelir ve giderleri, bütçe ve harcama esasları, görev, yetki ve sorumlulukları, denetimleri, bunlara yapılacak her türlü yardımın şekil ve şartları ile bunlara ilişkin diğer hususlara dair usul ve esasları düzenlemek olarak düzenlenmektedir.

SPOR KULÜPLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ HAKKINDA DÜZENLEME

Günümüze kadar spor kulüplerinin yapılanış şekli dernek ve şirket olmak üzere iki şekildeydi. Dernek şeklinde kurulan spor kulüpleri Türk Medeni Kanunu (“TMK”) ve buna paralel olarak düzenlenen Dernekler Kanunu’na tabi iken şirket şeklinde kurulan spor kulüpleri ise Türk Ticaret Kanununa tabi olarak düzenlenmişti[1]. Yeni kanun ile spor kulüplerinin hukuki statüsü ile ilgili ikili bir ayrıma gidilmiştir. Bu ayrıma göre spor kulüpleri, spor kulübü ve spor anonim şirketi olarak kurulabilecektir.

Kanun'da spor kulübü “Bakanlık ve spor federasyonlannm faaliyetlerine katılmak amacıyla Bakanlığa tescilini yaptıran özel hukuk tüzel kişileri” olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte tanımda geçen bakanlık ifadesinden Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın anlaşılması gerektiği kanunda tanımlar başlığı altında düzenlenmiştir. Böylelikle spor kulüplerinin Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlanmış olduğu açıkça görülmektedir. Kanun’un 3. maddesine göre Spor kulüpleri en az 7 gerçek ya da tüzel kişi ile kurulabilmektedir. Spor kulübünün kurulması için kulüp tüzüğü ve gerekli belgelerle birlikte Gençlik ve Spor Bakanlığına başvuruda bulunulmalıdır. Kuruluş bildirimi 60 gün içerisinde incelenerek başvuruda eksiklik ya da mevzuata aykırılık olması halinde bu durumun düzeltilmesi kurucudan istenir. Kurucu bu eksikliği 60 gün içinde düzeltmelidir. Bu sorun giderilmezse ya da giderilebilecek bir sorun değilse başvuru Bakanlık tarafından reddedilecektir. Aksi durumda spor kulübü Bakanlık tarafından spor kulüpleri siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazanacaktır.

Spor anonim şirketleri ise Kanun’un 2. maddesinde “Bir spor kulübünün bağlı ortaklığı veya iştiraki olarak ya da spor kulübünden bağımsız şekilde 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre kurulan ve spor faaliyetinde bulunmak amacıyla Bakanlığa tescilini yaptıran anonim şirket” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımdan spor anonim şirketlerinin kuruluşunun TTK mevzuatına göre olduğu çıkarmakla birlikte bu şirketlerin tescilinin Gençlik ve Spor Bakanlığı’na yapılacağı düzenlendiği için Spor Anonim Şirketlerinin Ticaret Bakanlığı’na değil Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlanmış olduğunu görmekteyiz. Kanunun 14. maddesine göre Türk Ticaret Kanunu’na göre kurularak tüzel kişilik kazanan anonim şirketler, Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından tescil edilerek spor anonim şirketi vasfını kazanmaktadır. Tescil süreci spor kulüpleri ile aynı olmakla birlikte tescil için verilen süreler spor kulüpleri için 60 gün iken spor anonim şirketleri için 30 gün olarak düzenlenmiştir.

SPOR KULÜPLERİNE ÜYELİK

Spor kulüplerine üyelik hususu Kanun’un 6. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre spor kulüplerine üyelik yalnızca fiil ehliyetine sahip olma şartına bağlanmıştır. Ancak bu durum kişilerin fiil ehliyetine sahip oldukları müddetçe istedikleri spor kulübüne üye olabilecekleri anlamına gelmemektedir. Kişilerin spor kulübüne üye olabilmeleri için mevzuatta ve kulüplerin tüzüğünde aranan şartları taşımaları gerekmektedir. İlgili maddeye göre bu nitelikleri daha sonradan kaybedenlerin kulüp üyeliği kendiliğinden sona erecektir. Bununla birlikte kulüp tüzükleri üyeliği hukuka aykırı olarak engelleyecek hükümlere yer veremeyecektir.

Spor kulüplerine üyelik başvurusu yazılı olarak yapılmalıdır. Yapılan bu başvuru kulübün yönetim kurulu tarafından 30 gün içerisinde karara bağlanarak başvuru sonucu başvuru sahibine bildirilmelidir.

SPOR KULÜPLERİNDE GENEL KURUL, YÖNETİM KURULU ve DENETİM KURULU ÜYELİĞİ

Genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu spor kulüplerinin zorunlu organları olmakla birlikte kulüp tüzüğünde ihtiyari organlar da belirlenebilmektedir. Kanun’un 7. maddesi gereğince zorunlu organların kurulması toplanması, görev ve yetkileri, tutulacak defterler ile kararlar hakkında Türk Medeni Kanunu ve Dernekler Kanunu’nun ilgili hükümleri uygulanacaktır.

Kanun’un 5. Maddesinin 4.fıkrası gereğince kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkum olanlar ve Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandıncılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı, kaçakçılık, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, fuhuş, uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, kullanmak için uyuşturucu veya uyancı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak, şike veya teşvik primi, kanuna aykın olarak spor müsabakalarına dayalı bahis ve şans oyunlarını oynatma, oynatılmasına yer ve imkan sağlama, reklamını yapma veya para nakline aracılık veya bu Kanunun 20 nci maddesine muhalefet etme suçlarından mahkum olanlar affa uğramış olsalar bile spor kulübü ve spor anonim şirketlerinin yönetim ve denetim kurulu ya da ihtiyari organlarında görev alamayacaklardır. Belirtilen hususların spor kulübü ve spor anonim şirketlerinin yönetim ve denetim kurulu ya da ihtiyari organlarına üyelik devam ederken gerçekleşmesi durumunda üyelik kendiliğinden sona erecektir.

BÜTÇEYE İLİŞKİN DÜZENLEMELER

Spor kulüplerinin ve spor anonim şirketlerinin bütçe ve harcamalarına ilişkin düzenleme kanunun 20. maddesinde yapılmıştır. Madde gerekçesine göre bu madde ile spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri tarafından yapılacak olan temliklerle ilgili sınırlamalar ve genel kurul kararı şartı getirilmek suretiyle uzun vadeli ve sağlıksız borçlanmanın önüne geçilmesi hedeflenmiştir.

Devir ve Temlik

20. maddenin 4. fıkrasına göre spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri genel kurul kararı gerekmeksizin en fazla önceki hesap döneminde gerçekleşen brüt gelirinin %25'ini temlik edebilecektir.

Spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri, önceki hesap döneminde gerçekleşen brüt gelirinin %25'ini aşan ya da mevcut yönetim kurulunun olağan görev süresinin bitiminden sonra doğacak ya da vadesi gelecek, gelir ve alacaklarını;

1) Üye Sayısı 10.000’den az olan spor kulüpleri: Üye tam sayısının salt çoğunluğunun katılacağı genel kurulda toplantıya katılanların ¾’ünün olumlu oyu,

2) Üye sayısı 10.000’den fazla olan spor kulüpleri: Tüm üyelerin katılacağı genel kurulda taplantıya katılanların ¾’ünün olumlu oyu,

3) Spor Anonim Şirketleri: Sermayenin en az üçte birini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin katılacağı genel kurulda toplantıya katılan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin sahip oldukları sermayenin en az 4’te 3’ünü oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oyu,

ile devredebilecektir. Bu devir oranı mevcut yönetim kurulunun olağan görev süresinin bitiminden sonraki olağan dönemde doğacak veya vadesi gelecek olan gelir ve alacaklar yönünden hiçbir şekilde bir önceki hesap döneminde gerçekleşen brüt gelirin %50’si geçemeyecektir.

Spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri yönetim kurulunun görev süresi ile sınırlı olmak şartıyla ve nitelikli genel kurul kararıyla her türlü temliki yapabilecektedir.

Borçlanma

Kanun’un 20. maddesinin 5.fıkrası spor kulüpleri ve anonim spor şirketleri için borçlanmayı düzenlemiştir. Bu düzenleme gereğince spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri bir bütçe yılında önceki yıl brüt gelirlerinin en fazla %10’una kadar borçlanabilecektir. Bu yüzdeyi aşan borçlanmaları yapabilmek için ise;

1) Halka açık anonim spor şirketleri için sermayenin çoğunluğunu oluşturan pay sahipleri veya temsilcilerinin olumlu oyu,

2) Diğer anonim spor şirketleri için sermayenin en az üçte ikisini oluşturan pay sahipleri veya temsilcilerinin olumlu oyu,

3) Spor kulüpleri için genel kurul üye tamsayısının en az üçte ikisinin olumlu oyu,

ile önceki yıl brüt gelirlerinin %50’sinden fazla olamayacak şekilde ek bütçe yapılabilecektir.

Kanun’da spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin önceki yıl brüt geliri brüt giderinden fazla ise takip eden yıl bu sınırlamaların üzerinde, söz konusu brüt gelir fazlası kadar, ilave borçlanma yapabileceği de düzenlenmiştir.

Spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin borç verebilmesi hususunda ise ancak önceki yıl brüt gelirlerinin en fazla %10’u kadar borç verebilecekleri ilgili maddede düzenlenmiştir. Bununla birlikte bu borç verme işlemi, mevcut yönetim kurulunun olağan görev süresinin bitiminden önce vadesi gelecek şekilde yapılmalıdır.

Maddenin 8. fıkrası hak ve alacakların devredilemeyeceği kişileri de düzenlemiştir. İlgili düzenleme gereğince hak ve alacakların devredilemeyeceği kişiler yönetim kurulu üyeleri, bunların eşleri ve üçüncü dereceye kadar hısımları, çalışanları, %5 ve üzeri pay sahipleri ve yönetim kurulu üyelerinin %5 ve daha fazla pay sahibi olduğu şirketlerdir.

Spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri, yönetim kurulu üyelerine, bunların eşleri ve üçüncü dereceye kadar hısımlarına ve spor anonim şirketleri üzerinde Türk Ticaret Kanunu’nun 195’inci maddesi anlamında doğrudan ya da dolaylı hâkimiyeti bulunan kişilere borç veremez veya bu kişiler lehine rehin, kefalet, ipotek veya diğer bir teminat sağlayamaz, sorumluluk yüklenemez ve bunların borçlarını devralamaz. Spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin bu kişilere borç verebilmesi yukarıda borçlanmaya dair anlatılan esaslara göre olmaktadır.

Maddenin son fıkrası ise spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile yöneticilerine iki tür sorumluluk yüklemiştir. Öncelikle “Spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile yöneticileri; mevzuat, tüzük ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kasıt veya ihmalle ihlal ettikleri takdirde kulüp, şirket, pay sahipleri ve alacaklılara karşı verdikleri zararlardan müteselsilen sorumludur.” Bu düzenleme kişilerin yükümlülüklerini ihlal etmesi noktasında kasıt veya ihmal arayan bir kusurlu sorumluluk halidir. Bunun yanında fıkranın devamında “Ancak zarara sebebiyet verenlerin bu maddenin dördüncü, beşinci, sekizinci ve dokuzuncu fıkralanna aykınlık hallerine ilişkin sorumluluklarmda kasıt veya ihmal aranmaz ve zararın doğmasım engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat etmedikçe sorumluluğu devam eder.” şeklindeki düzenleme ile bu kişilere yüklenen bir kusursuz sorumluluğa benzer bir sorumluluk da söz konusudur. Buradaki sorumluluk kişilerin payları oranında bir sorumluluk değil şahsi mal varlıklalarıyla olan bir sorumluluktur. Yasadan önce doğan borçlardan ise kanun geriye yürümez ilkesi gereğince kulüp sorumlu olmaya devam edecektir[2].

Kanunun yürürlüğe girmesinden önce yapılan borçlanmalar içinse geçiş hükmü olan geçici madde 2’ye göre brüt gelirleri 500.000 TL’den fazla olan spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce imzaladıkları fınansal yapılandırma sözleşmeleri kapsamındaki borçlar dahil, doğmuş ve doğacak her nevi borcunu Kanun’un yürürlüğe girmesinden itibaren 3 ay içinde yeminli mali müşavir aracılığıyla Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bildirmesi halinde bildirilen borçlar bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on yıl süreyle 20. maddede belirtilen sınırlamalara tabi olmayacaktır. Bildirim tarihinden itibaren bildirilen borçlara işleyecek her türlü işleyecek faiz, cezai şart, tazminat ve benzeri her türlü ferileri Kanun’un 20. maddesinde belirtilen sınırlamalara tabii olacaktır. Bununla birlikte süresinde bildirilmeyen borçlar da Kanun’un 20. maddesine tabi olacaktır.

Cezai Düzenleme

Kanunun 47. maddesine göre spor kulübü ve spor anonim şirketi başkanları, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticileri 20.maddenin yukarıda açıklanan 4. 5. ve 8. fıkralana aykırı fiilleri nedeniyle bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandınlır. Aynı maddenin 2. fıkrası ise 20. maddenin spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri adına veya hesabına yapılacak ödeme ve tahsilatlarını düzenleyen 9. fıkrasına aykırı davrananların 100 günden 500 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı düzenlenmiştir. Bu hususta yöneticilere ve başkanlara hapis cezası gibi belli kıstas ve cezaların getirilmesiyle artık spor adamlarının bu kulüplerde başkanlık yapma istek ve arzularının geri planda kalabileceği yönünde eleştiriler de söz konusudur[3].

SPOR FEDERASYONLARI

Spor federasyonları Kanun’un 2. ve 26. maddelerinde spor fedarasyonlarının spor dalı ile ilgili faaliyetleri yürütmek amacıyla kurulacağı düzenlenmiştir. Spor federasyonlarının kuruş şekli açısından kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulabilecekleri ilgili maddelerde açıkça düzenlenmiştir. Spor federasyonlarının organları seçimle işbaşına gelmektedir ve bu fedarasyonlar idari ve mali özerkliğe sahiptirler. Kanun’un 26.maddesinin 3. fıkrasında spor federasyonlarının kuruluş ana statülerinin Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından hazırlanacağı düzenlenmiştir. Bununla birlikte Kanun’un 42. maddesinde spor federasyonlarının her türlü harcamalarının Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından denetleneceği düzenlenmiştir. Bu durumun Spor federasyonlarının özerkliğine zarar verebileceği hususunda eleştiriler söz konusudur[4].

MENAJERLİĞE İLİŞKİN DÜZENLEMELER

Kanun’un 54. maddesiyle 5894 sayılı Kanun’a ek madde eklenerek menajerliğe ilişkin hususlar düzenlenmiştir. Bu maddeye göre futbolcular ve spor kulüpleri ile spor anonim şirketleri, profesyonel futbolcu sözleşmesi veya transfer müzakerelerini yürütmek için futbol menajerlerinin hizmetlerinden yararlanabilmektedirler. Bu düzenleme ile futbolcu ile yapılacak olan menajerlik sözleşmesinin noterde düzenleme şeklinde yapılması zorunlu tutulmuş ve menajerlik sözleşmesi en fazla iki yıllık süreye tabi tutulmuştur. Düzenlenen menajerlik sözleşmesinin noter tarafından 30 gün içerisinde Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Türkiye Futbol Federasyonu'na gönderilmesi zorunlu tutularak sözleşme dışında taraflara veya üçüncü kişilere doğrudan ya da dolaylı menfaat sağlayan başkaca bir hukuki işlemin tespiti halinde taraflara idari ve adli yaptırım öngörülmüştür.

Menajere verilecek ücretin ise en fazla sözleşme süresince futbolcuya ödenecek brüt gelirin iki milyon Türk Lirasından az olması durumunda bu ücretin %10’una kadar, brüt gelirin iki milyon Türk Lirasından fazla olması durumunda ise bu ücretin %5’ine kadar kararlaştınlabileceği düzenlenmiştir.

SONUÇ

Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu, spor kulüplerinin ve federasyonlarının kuruluşu, hukuki niteliği ve işleyişi hakkında pek çok değişik barındıran bir kanundur. Bu değişikliklerin temelinde spor kulüplerini ve spor federasyonlarını Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlaması yer almaktadır. Kanun ile spor kulüplerinin dernek vasfını kaybederek spor kulübü ve spor anonim şirketi olarak kurulmaları düzenlenmiştir. Spor kulüplerinin ve spor anonim şirketlerinin temlik ve borçlanması ile yöneticilerinin sorumlulukları düzenlenerek fazla borçlanmanın önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Kanun’la birlikte 5894 sayılı Kanun’a ek madde eklenerek menajerlik sözleşmesinin şekli düzenlenmiş ve sözleşmede düzenlenin dışında taraflara ya da üçüncü kişilere menfaat sağlayan bir hukuki işlemin tespiti halinde taraflara adli ve idari yaptırım öngörülmüştür.

[1]İMAMOĞLU, A. F., KARAOĞLU, E., & ERTURAN, E. E. (2007). Türkiye'de Spor Kulüplerinin Yapısal Nitalikleri ve Temel Problemleri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 35-61. [2]Yeni spor yasası kurtuluş mu? Oyunun Hikayesi, Bloomberght, 03.01.2022, https://www.youtube.com/watch?v=mMJiqywADBs&t=1610s [3]Yeni spor yasası kurtuluş mu? Oyunun Hikayesi, Bloomberght, 03.01.2022, https://www.youtube.com/watch?v=mMJiqywADBs&t=1610s [4]Oğulcan ÇOKSAYAR, Spor Yasasında Yetki Tedirginliği, Karar Gazatesi, 02.04.2022

Av. Emre DÖNMEZ & Stj. Av. Pelin Sayir