ARAÇ DEĞER KAYBI ve TAZMİNİ

Meydana gelen bir kaza sonucunda hasar alan araçta yapılan onarım, parça değişimi gibi işlemler nedeniyle aracın 2. el piyasasındaki değerinin dülmesine araç değer kaybı veya hasar değer kaybı denir. Yani bir bakıma aracın orijinalliğinin azalarak piyasadaki değerinin düşmesi anlamına gelir.

Yargıtay, araç değer kaybını şu şekilde tanımlamaktadır: “Değer kaybı zararı, aracın olay tarihindeki hasar değeriyle hasarı giderildikten sonra (tamir edilmiş hali ile) edeceği değer arasındaki farktan ibarettir.” (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi K. 2016/5661)

Tamamen onarılmış olsa bile kazaya uğrayan araba, tahribatın izlerini taşıyacağından, onarıldıktan sonra rayiç değerinin olaydan önceki rayiç değerinden az olacağının kabulü gerekir (Yargıtay 4. Hukuk Dairesi K. 2002/4512).

Değer Kaybı Tazminatının Hesaplanmasında Kıstaslar

Kazalı bir araçta değer kaybı oluşup oluşmadığı veya oluşan değer kaybının miktarı; aracın modeli, markası, kaza tarihindeki yaşı, kilometresi, hasarın nitelik ve niceliği vs. gibi hususlara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Değer kaybı; bahsedilen kriterler göz önüne alınarak, aracın hasarsız hâliyle ve kaza tarihi itibariyle serbest piyasadaki ikinci el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki hâline göre serbest piyasadaki ikinci el piyasa değeri arasındaki farkın tespit edilmesiyle bulunur. Kusur durumu gibi değer kaybı incelemesi de teknik bilirkişi incelemesini gerektirmektedir (HGK K.2021/771).

Araçta meydana gelen değer kaybının; aracın serbest piyasa koşullarına göre kaza tarihi itibariyle hasarsız haldeki ikinci el rayiç değeri ile aracın yaşı, özellikleri, hasar miktarı ve hasarlı kısımların özelliği ve daha önce karışmış olduğu kaza da dikkate alınarak kazadan sonraki onarılmış halinin rayiç değeri tespit edilip bu iki miktar arasındaki azalmaya göre hesaplanması gerekir. (Yargıtay 17. HD K. 2017/10599)

Değer Kaybının Tespitinin Talep Edilmesi

Kanunda yapılan değişiklikle her yaş ve kilometredeki araç için araç değer kaybı tazminatı istenilebilecektir. Trafik Sigortası Genel Şartları kapsamında 2021 yılında yapılan değişiklikle araç değer kaybı tazminatı isteyebilmek için aracın 165.000 km’den düşük olması şartı, yani kilometre sınırı kaldırılmıştır. Artık her kilometredeki hasar gören araç için araç değer kaybı talep edilebilecektir.

Değer kaybı başvurusu için iki ön şart vardır:

• Yaşanan trafik kazasında kusurun tamamının araç değer kaybı başvurusunda bulunan kişide olmaması gerekmektedir.

• İkinci olarak, kazaya karışıp hakkında değer kaybı başvurusu yapılan aracın pert olmaması gerekmektedir.

Yukarıdaki şartlar gerçekleştikten sonra araç değer kaybına ilişkin talepler, önce meydana gelen kazada kusurlu olan araç sürücüsünün zorunlu trafik sigortasına başvuru yapılmalıdır. Sigorta şirketine başvuru zorunludur. Sigorta şirketinin az ödeme yapması veya ödemeyi reddetmesi halinde, önce arabuluculuk başvurusu yapılmalı, daha sonra mahkemeye dava açılmalıdır.

Değer Kaybının Tazmini İçin Sigorta Şirketine Başvuru Zorunluluğu

"Karayolları Trafik Kanunu m. 97: Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde, zarar gören dava açabilir veya 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir."

Sigorta şirketine başvuru yapılması ile gerçekleşen kazanın ihbar edilmesi amaçlanır. Başvuru süreci, trafik kazasında zarara uğrayan kişilerin, oluşan zararlarını miktar itibariyle de beyan ettikleri ve bunları trafik sigortasından talep ettikleri maddi tazminat konulu bir dilekçeyle birlikte kazanın durumuna göre gerekli evraklar ile sigorta şirketine, noter aracılığıyla, iadeli posta mektubuyla veya elektronik e posta yoluyla başvurmasından oluşur. Başvurudan sonra ilgili sigorta şirketinin on beş gün içerisinde başvuran hak sahibine cevap verme zorunluluğu mevcuttur. Aksi takdirde zarar gören başvuru sahibi, dava açma veya Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru hakkına sahip olur.

Sigortacılık Kanunu m. 30/13 hükmünde de komisyona gidilebilmesi için, sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin, uyuşmazlık teşkil eden olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşa gerekli başvuruları yapmış ve talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelemiş olması hususu belirtilmiştir. Sigortacılık Kanunu m. 30/13 hükmünün amacı, sigorta şirketlerine kendilerine yapılan başvuruyla ilgili değerlendirme yapmak ve şartları varsa gerekli tazminatı ödemek hususunda süre vermektir.

Karayolları Trafik Kanunu’nun 99. Maddesine göre “hak sahibinin zorunlu mali sorumluluk sigortası genel şartlarıyla belirlenen belgeleri” sunarak ilgili sigorta kurumuna başvuru yapması gerekmektedir. Bu kapsamda Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ekinde “Ek:6 Tazminat Ödemelerinden İstenecek Belgeler” başlığı altında somut olaya göre gerekli belgeler belirtilmiştir. 

Buna göre;

1. Maddi Zararlar

A) Araç Hasar Bedeli

1. Trafik Kazası Tespit Tutanağı resmi tasdikli sureti veya taraflar arasında tutulmuş kaza tespit tutanağı, varsa ifade tutanakları veya görgü tespit tutanakları, 

2. Mağdur araca ait ruhsatı,

3. Varsa hasarlı araca ve kaza yerine ait fotoğraf ve görüntüler,

4. Mağdur araç sahibine/zarar gören üçüncü şahsa ait banka hesap bilgileri (banka – şube adı, Iban numarası).

B) Araç Değer Kaybı

1. Araç Hasarları bölümünde istenen belgeler,

2. Değer kaybı talep beyanı,

3. Maddi hasara ilişkin ekspertiz yapıldıysa eksper raporu.

C) Diğer Hasarlar (üçüncü kişiye ait mallar için)

1. Araç Hasarları bölümünde istenen belgeler,

2. Hasarlı malın sahiplik belgesi (tapu, alım faturası, kamu kurumu resmi yazısı vb.),

3. Üçüncü kişiye ait zarar gören malın onarımına ilişkin fatura, muhasebe kayıtları.

4. 3. Kişisel Bilgi Doğrulama Evrakları

5. Gerçek Kişilerde: Nüfus cüzdan fotokopisi ve imza beyanı, iletişim bilgileri

6. Tüzel Kişilerde: Vergi levhası, ticaret sicil gazetesi, imza sirküleri ve sirkülerde yer alan yetkililerin nüfus cüzdan fotokopileri.

7. Yabancılarda: Nüfus cüzdanı veya kimlik bilgisi içerir diğer belgeler ile Türkiye’ye girişine dair resmî evrak.
   

Sigorta Tahkim Komisyonu’na Başvuru

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurmak için öncelikle ilgili sigorta şirketine başvuru yapılması gerekmektedir. İlgili sigorta şirketinin yapılan başvuruya 15 gün içerisinde cevap vermesi gerekmektedir. Sigorta şirketinin 15 gün içerisinde başvurana herhangi bir cevap vermemesi durumunda ilgili, Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapabilir. Sigorta şirketi kendisine yapılan başvuru üzerine ilgiliye ödeme yapmaları halinde, ilgililerin bu ödemenin gerçek değer kaybı zararından daha az olduğunu düşündükleri takdirde yapılan ödeme miktarına itiraz etmeleri gerekmektedir. Sigorta şirketinin ödeme miktarı için kendilerine nihai kararını bildirmesi veya 15 gün içerisinde başka ödeme yapmaması halinde başvuran tarafından Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurulabilir.

Araç Değer Kaybı Tazminin Dava Yolu ile Talep Edilmesi

Araç değer kaybı davaları Türk Borçlar Kanunu’ndaki haksız fiil sorumluluğuna dayanır. Araç değer kaybının dava yolu ile de talep edilmesi mümkündür. Dava yolu ile talep edilebilmesi için öncelikle ilgili sigorta şirketine başvuru yapılması gerekir. Araç değer kaybında tarafların tacir veya tüketici olması pek çok farklı ihtimali ortaya çıkarmaktadır.

Karayolları Trafik Kanunu’na göre, kusurlu taraf ile trafik sigortasının tarafı olan sigorta şirketi, kazada kusuru olmayan araçta meydana gelen hasardan müteselsilen sorumludur. Sigorta şirketinin, kaza sonucunda araçta oluşan değer kaybından da sorumlu olacağı, Yargıtay kararlarıyla sabittir. Bu sebeple dava hem sigorta şirketine hem hem de sürücüye karşı açılabilir.

Haksız fiilden kaynaklanan tazminat davalarında görevli mahkeme, genel hukuk mahkemesi olan Asliye Hukuk Mahkemesidir. Ancak dava sigorta şirketine karşı açılacaksa görevli mahkeme Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesi uyarınca Asliye Ticaret Mahkemeleridir. Eğer araç sürücüsüne ya da aracın sahibine açılacaksa ve bu kişiler tacir değilse aynı zamanda sigorta şirketi de hasım gösterilmeyecekse davanın Asliye Hukuk Mahkemesinde açılması gerekir.

TBK m. 72’de “Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her halde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.’’ Bahsedildiği üzere kazada zarar gören araç sürücüsünün araçta oluşan değer kaybının tazmini için Sigorta Tahkim Komisyonuna veya Asliye Ticaret Mahkemesi’nde açacağı dava 2 yıllık zamanaşımına tabidir. Ayrıca kaza gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yılın geçmesiyle zarar gören sürücü tüm yasal haklarını kaybeder.

Av. Emre DÖNMEZ & Stj. Av. Güneş KAYA